1. Ở đời, ngẫm ra không phải chỉ có cuộc sống, mà cả cái chết cũng muôn hình vạn trạng. Nói về sự chết, có người bảo: “Chết là hết”, xem ra cũng đúng. Thì đấy, nhà cao cửa rộng, lắm bạc đắt tiền, đông con nhiều cháu… cuối cùng lúc chết nào có mang theo đc gì; bên dưới ba tấc đất ai chẳng như ai… Có thêm người bảo: “Sinh ký tử quy” (Sống gửi thác về), ý rằng cuộc sống hiên giờ chỉ là cõi tạm, chết đi rồi mới là về cõi vô cùng, để lại tiếp tục một cuộc sống mới, tĩnh lặng, bình yên, vĩnh cửu… Thoạt nghe thì cũng hình như thuyết phục and phần nào mê hoặc nữa là khác. Thế nhưng vấn đề ở đây lại không phải ở chỗ thuyết phục hay không thuyết phục, mà bản chất là ở chỗ “khó cãi”… Con đường từ sự sống đến cái chết vốn là đường 1 chiều, nào đã có rất nhiều ai đi ngược từ cõi chết về đây để mà bằng chứng; thế nên nói thì nói thế, còn tin thì tin, không tin cũng chẳng sao…
Thế còn “chết là hết” thì thế nào nhỉ? Nếu thực sự chết là hết thì cuộc sống còn gì là động lực nữa. Chết là hết thì cái “tư duy nhiệm kỳ” ở cõi sống này sao mà lại gay gắt and quyết liệt đến vậy? Từ các khát khao khu nhà ở của tôi phải lớn hơn nhà người khác một tí, cái xe mình đi phải tuyệt đẹp, mâm cơm của tôi cũng phải đầy hơn, cái ghế mình ngồi cũng phải cao hơn; rồi thì “văn mình vk người” nữa… Bao nhiêu là đủ, bao nhiêu là vừa, để rồi cuối cùng túi ba gang mà cứ may thành sáu, để rồi tận lúc lâm chung mấy người không ngậm ngùi ứa lệ bìu díu dương gian?
Vậy cho nên mới thích câu “cái chết là vĩ thanh của cuộc sống”… Phải rồi. Vĩ thanh không hẳn là một sự nối tiếp, lại càng không phải đối nghịch nhau như “ký” với “quy”. Vĩ thanh là đồ gì đó y hệt như một tiếng ngân mà cuộc sống càng an nhiên, khoáng đạt and nâng niu bao nhiêu thì vĩ thanh lại càng sâu lắng, thanh cao and thấm thía bấy nhiêu. Không chỉ thế, vĩ thanh còn là sự lưu giữ chân thành, là lời phán quyết nghiêm khắc and công minh nhất về các gì đã qua mà không một ai có thể che giấu hoặc biện minh… “Cọp chết để da, voi chết để ngà, người chết để tiếng”. Vĩ thanh của cuộc sống cũng còn là thế!
Cứ ngẫm ngợi về cái sự chết như thế, nên khi nhà văn Mai Phương ở Quảng Ninh gọi điện rủ về đi thăm cái dự án “Công viên nghĩa trang” thuộc loại to nhất nước vừa đc khánh thành ở Vùng mỏ này, chợt cảm thấy có gì đó y hệt như một cơ duyên. Ừ thì đi! Vĩ thanh của cuộc sống ngân nga trong lòng người thì phải lắng, phải nghe, phải chiêm nghiệm mới cảm thấy, chứ cái “vĩ thanh” hiển hiện trên mặt đất kia thì chắc chắn phải đến tận địa chỉ mà ngó nghiêng rồi…
And cũng bởi cái cơ duyên ấy mà bài viết này, ngoài các tò mò, bỡ ngỡ của mình, còn lại thêm cả cái lắng đọng, trầm ngâm, thấm thía của lão nhà văn Mai Phương, người nay đã bước qua tuổi bát tuần…
2. Nói cho có đầu có cuối thì câu chuyện đc mở đầu từ các thập niên cuối của thế kỷ trước. Khi ấy đèo Bụt vẫn còn là cái tên gây nhiều am ảnh cho người dân ở vùng này bởi nhiều lý do. Tọa lạc trên con đường huyết mạch nối đô thị Hạ Long với đô thị Cẩm Phả của tỉnh Quảng Ninh, giữa một vùng thung lũng hoang vu, hiểm trở bên dưới chân đèo chứa một cái nghĩa địa tồn tại từ thời Pháp – Nghĩa địa “Ki-lô-mét mười lăm” theo phương thức gọi nôm na của những người dân and chính quyền địa phương. Người ta gọi nôm na như vậy, and rồi cả các nấm mộ địa chỉ đây, suốt mấy chục năm, rất được chôn cất một phương thức nôm na, chăng chớ như vậy. Xộc xệch, tối tăm, nham nhở and… quá tải. Nhà hoang đã lạnh, mồ hoang càng lạnh, đến nghĩa địa hoang thì khỏi phải nói, cô tịch, u ám đến rợn người. U ám triền miên mà có lẽ chỉ bao giờ có người chết mới… “vui” lên đc một chút. Một chút thôi, để rồi đến khi mặt trời gác núi, thì ngoài các chiếc ôtô muộn màng thon thót rồ ga như chạy trốn ngay trên đường quốc lộ, mà cũng vô cùng hãn hữu, còn đa số chẳng chứa một người dân nào muốn lai vãng qua đây…
Chuyện đời, vắng người thì lắm ma. “Ma” ở đây, ngoài các linh hồn đói khát, vất vưởng and “thèm mùi hương khói”, đêm đêm vẫn ẩn hiện chập chờn sau các nấm mồ hoang lạnh, nhấp nhô trong nghĩa địa tối tăm, thi thoảng lại cất lên các tiếng hú dài ai ân oán nghe mà lạnh toát sống lưng (ấy là người ta kể thế), hay có khi là bóng của một con chim gì đó “lớn bằng cả chiếc chiếu đôi, mắt sáng quắc” cứ nhằm ngày có đám là lờ lững lượn qua lượn lại tối cả một góc trời, để rồi cuối cùng vụt sà xuống and mất hút sau các vòng hoa chưa kịp héo trên các nấm mồ mới đắp khi mặt trời tắt bóng… “Ma” còn là đám cô hồn vật vờ xiêu vẹo, đám nghiện ngập, bệnh hoạn, du thủ du thực, các kẻ “thích chơi với ma hơn với người”, chuyên chọn nghĩa trang làm địa chỉ tá túc, hành sự… Đèo Bụt bởi vậy đã hoang lạnh lại càng thêm hoang lạnh, đã rùng rợn lại càng thêm rùng rợn. Hoang lạnh, rùng rợn đến nỗi người ta đã phải gọi nó bằng cái tên ai ân oán là “Đô thị chết” thay cho chữ Bụt từ bi thánh thiện lâu nay…
Người mà tọa lạc đây thì cái vĩ thanh cũng chỉ như “tiếng nấc cụt” giữa thinh không…
* * *
Đại lộ An Lạc.
Thế rồi khoảng mươi năm về trước, vào tháng chín năm 2005, bỗng một ngày “Đô thị chết” chợt rộn rã, náo nhiệt bởi tiếng người, tiếng máy khác hẳn ngày thường. Đám cô hồn đang cơn ngái ngủ, sau cú giật mình thảng thốt âm thầm bấm nhau lủi nhanh như rắn. Ấy là ban ngày, còn ban đêm đèn đóm sáng choang, xe cộ đi lại rầm rập. Ma rừng, ma núi, ma đói, ma khát cũng phải xây xẩm mặt mày, dặt dẹo dắt nhau bỏ xứ, trả lại cho địa chỉ này cái thanh tịnh vô vi của cõi Bụt…
Rộn rã, náo nhiệt, sáng choang, rầm rập như thế chừng đâu dăm tháng, khu đèo Bụt mở đầu manh nha mọc lên một công trình tâm linh bề thế, với nhiều hạng mục được làm hết sức sâu sắc, hài hoà, và đã được xây cất một phương thức chu đáo, cảnh giác. Công trình ấy mang tên gọi là An Lạc Viên. Về nổi trội, nó chỉ là một cái đài hoá thân, nhưng về ý nghĩa, thì cái đài hoá thân ấy, cho dù đã đc áp dụng toàn bộ các công nghệ tiên tiến nhất trên thế gới, vẫn chỉ là một hạng mục, dẫu là quan trọng nhất, trong tất cả tổng thể của cái công trình mô hình đã để cho cả người sống lẫn người chết đều cảm nhận hài lòng and an lạc này. Ấy là một quần thể chùa, tháp, tượng Phật, công viên, hồ nước, trầm ngâm and huyền ảo như thuỷ mặc, đc sắp xếp thân thiện bên một hệ thống hạ tầng kỹ thuật hoàn chỉnh… Một công trình mà khi bước chân vào đây, người ta dường như quên đi hết xúc cảm về sự mất mát, tang tóc để chìm vào xúc cảm ngất ngây, nhẹ bẫng của sự siêu thoát vĩnh hằng, trong tiếng nhạc thiền réo rắt, giữa màu xanh mướt mát của cỏ cây, đối với tất cả sự yên tĩnh, uy nghi, thành kính của hương trầm thoang thoảng… Một công trình y hệt như cánh cửa khép giữa cõi trần với cõi Phật một phương thức hững hờ…
An Lạc Viên hoàn thành vào cuối năm 2006, song song với đó chính là “Nghĩa địa ki-lô-mét mười lăm” rất được cải tạo, đổi mới để biến thành một quần thể liên hoàn, một “Thiên đàng của các linh hồn” theo phương thức gọi của những người dân Quảng Ninh khi ấy. Có vẻ cho đến tận lúc bấy giờ, nhiều bạn ở đây mới thực sự sực tỉnh để nhận biết cái quy luật “Sinh – Lão – Bệnh – Tử” tất yếu của cuộc sống, để rồi từ đó suy nghĩ, để rồi từ đó mong mỏi, ao ước cho một “tương lai”, một “vĩ thanh” của con người, cũng tương tự cho chính bản thân mình khi hết tuổi trời…
Ngày hiên giờ, nói đến việc hoả táng, việc hoá thân đã là chuyện nhiều lúc. Nhưng phương thức đây một vài thập kỷ thì không cần là chuyện nhỏ dại. Nhận thức của những người dân, tập quán của toàn cầu, rồi cả nguyện vọng của những người quá cố nữa; không phải dễ biên tập trong một sớm 1 chiều, cho dù có nhu cầu về một địa chỉ thực sự “an lạc” sau khi chết của con người ta bao giờ cũng có, mà khả năng ưng ý của toàn cầu thì càng ngày càng phức tạp… Có lẽ chính vì lý vì thế mà khi An Lạc Viên hoàn thành, đã thực sự gây đc một tiếng vang to không chỉ trong tỉnh Quảng Ninh, mà nhiều địa phương khác trong toàn nước cũng đều âu yếm. Nhiều đồng minh chỉ huy hàng đầu của Đảng, Nhà nước and Chính phủ đã có rất nhiều mặt cả trước, trong and sau khi công trình đc thành lập để nhìn thấy một quy mô vừa mang tính toàn cầu, vừa đảm bảo an toàn nhân tố tâm linh, lại vừa bộc lộ rõ tấm lòng, công sức, kiến thức song song với tinh thần sáng tạo, quyết đoán của người làm ra nó…
Khu tượng Phật and chư vị La Hán.
3. Thành công to nhất của một công trình ảnh hưởng đến cái chết, ngoài các ý nghĩa về tâm linh, về toàn cầu, môi trường xung quanh… thì còn là phải làm thế nào để người ta đã hết sợ cái sự chết nữa. Cho đến hiên giờ, chuyện về An Lạc Viên có lẽ sẽ chẳng còn gì để bàn thêm ngoài toàn bộ các điều người ta đã có lần nói, từng bàn về nó cả gần chục năm nay, bởi đã từ lâu, sự xuất hiện của nó đã biến thành điều hết sức nhiều lúc; nhiều lúc đến tất nhiên, nhiều lúc đến an toàn và đáng tin cậy, nhiều lúc đến nỗi không cần nhắc đến nhưng lại đã hết nợ trong cuộc sống của những người dân không chỉ ở riêng Quảng Ninh mà nhiều tỉnh ở kề bên cũng như vậy. Có chăng nói là nói về cái người đã có rất nhiều ý tưởng, đã sáng tạo, đã đầu tư một phương thức tâm huyết để tạo được công trình độc đáo and ý nghĩa này. Này là một C.ty tư nhân. Dĩ nhiên hiện tại thì cái C.ty ấy đã biến thành một tập đoàn thương mại khá mạnh và đã được an toàn và đáng tin cậy của tỉnh Quảng Ninh; nhưng ngày ấy, một C.ty thuần tuý mà lại dám đầu tư một số vốn không nhỏ dại vào một công trình toàn cầu tầm cỡ như thế, cũng nhiều chuyện để nói lắm chứ. Song chuyện đó xin đc nói sau. Lý do nhà văn Mai Phương rủ xuống Quảng Ninh lần chính là chuyện khác…
Ấy là chuyện cái An Lạc Viên kia giờ lại lại thêm vĩ thanh. Một khu công viên nghĩa trang mới rộng tới hơn 630ha vừa đc hoàn thành ở đây. Công viên An Lạc. Vậy là lại một lần nữa người ta đem về cho sự chết các tiếng vọng từ bi giữa chốn dương gian…
* * *
Khởi hành từ việc tiến hành chủ trương toàn cầu hoá một số vận động dịch vụ toàn cầu, trong đó có những dịch vụ “khó nhằn” như dịch vụ Lau chùi môi trường xung quanh, dịch vụ Hoả táng, an táng and những vận động nghĩa trang của chỉ huy tỉnh Quảng Ninh; nhưng quan trọng hơn là với tấm lòng and ý thức về tâm linh cũng tương tự kinh nghiệm trong quy trình thành lập, vận hành An Lạc Viên của C.ty Cổ phần Tập đoàn INDEVCO; nên từ giữa năm 2013, C.ty đã chính thức đc UBND tỉnh giao làm chủ đầu tư thành lập dự án Công viên nghĩa trang An Lạc, một dự án nghĩa trang cấp vùng trước tiên đc tỉnh Quảng Ninh quy hoạch tại địa bàn hai xã Vũ Oai and Hoà Bình của huyện Hoành Bồ. Toạ lạc tại một nơi đặt không chỉ thuận lợi về mặt giao thông, ở kề bên tuyến đường né bắc bộ, phương thức trung tâm đô thị Hạ Long chừng 15km, phương thức đô thị Cẩm Phả cũng một chặng đường chừng đó nữa, and phương thức trung tâm huyện Hoành Bồ 20km; Công viên nghĩa trang An Lạc còn đc nhiều nhà Địa lý bình chọn là rất hợp về mặt phong thuỷ cho các giấc mơ cực lạc vĩnh hằng, cũng tương tự trường hợp để tiến hành triển khai một thiết kế độc đáo, chuyên nghiệp and tương đồng thành một công viên nghĩa trang xanh, sạch, xinh; một công trình văn hoá tâm linh thân thiện với môi trường xung quanh, ưng ý đc có nhu cầu an táng chung cho nhân dân không chỉ của đô thị Hạ Long, Cẩm Phả, huyện Hoành Bồ, mà còn cho cả những địa phương khác bên trong và bên ngoài tỉnh, với thời hạn trên 50 năm, với đầy đủ mọi đối tượng người sử dụng, mọi có nhu cầu and mọi tôn giáo…
Theo báo cáo bắt đầu của chủ đầu tư thì tổng mức đầu tư của dự án dự kiến là 1.504 tỷ đồng. Hơn một ngàn năm trăm tỷ đồng (nhiều bạn bảo thực tiễn chắc sẽ vẫn phải nhiều hơn) để đầu tư cho một dự án có mật độ thành lập quá thấp, chỉ chiếm trên 30% (trong tổng diện tích 630,99ha của dự án, quy hoạch duyệt được phép đất thành lập nghĩa trang là 216,17ha, còn lại 414,82ha là đất hành lang cây trồng and hạ tầng kỹ thuật). Mật độ thành lập thấp có nghĩa là phần đất có thể áp dụng để thu hồi vốn cũng sẽ ít. Nhưng ít thì cũng phải chịu, ít thì cũng phải làm; có thế mới gọi là Công viên chứ. Làm nghĩa trang mà cứ chi li cái chuyện lãi lỗ đc thua thì làm sao đc! Mà giả dụ biết người ta cần, biết người ta có trường hợp, biết người ta chuẩn bị bỏ tiền ra để sắm sanh cho mình một cái chỗ “hợp về mặt phong thuỷ” and “xinh như thiên đàng” thế này; để rồi bỏ tiền ra mà đầu tư, mà thành công, mà có lãi, thì chắc gì cái lãi ấy đã là hay, là bền. Chuyện sinh tử, chuyện tâm linh đâu phải đùa…
Vậy nên mới có người bảo: “Tôi mà chứa một ngàn năm trăm tỷ, tôi đưa ra mua đất xây cái hotel bốn sao, ba chục phòng, vừa sang trọng, nhàn nhã, lại vừa sạch sẽ, an toàn và tin cậy… Quảng Ninh là đất tour du lịch, mấy chốc mà có lãi. Có điên mới đi làm việc nghĩa trang…”. Nghe rồi thầm nghĩ, mình mà chứa một ngàn năm trăm tỷ mình cũng làm thế… Nhà văn Mai Phương cũng bảo, tớ mà chứa một ngàn năm trăm tỷ tớ cũng làm thế…
Vậy rõ nét câu chuyện ở đây không cần là tiền…
* * *
Phối cảnh tổng thể.
Quyết định giao làm chủ đầu tư dự án từ năm 2013, sau hơn một năm triển khai những thủ tục, mãi đến tháng 11 năm 2014 vừa rồi, dự án mới mở đầu tiến hành triển khai các hạng mục trước tiên, chủ yếu là hạ tầng kỹ thuật. Khó mà hình dung nổi rằng mới chỉ sau hơn 3 tháng triển khai, từ một vùng rừng núi hoang vu rậm rạp, mô hình của một Công viên nghĩa trang bề thế nhất vùng đã đc phác thảo khá đầy đủ and rõ rệt giữa trời mây sông núi. Tuy mới chỉ là các chấm phá bắt đầu, song cũng đủ để tưởng tượng…
Dẫn chúng tôi đi thăm công trình khi các hạng mục trước tiên của giai đoạn I (2013-2016) đã gần hoàn thành để sẵn sàng cho ngày khai trương là Phó Tổng Giám đốc INDEVCO Nguyễn Văn Đồng. Trên đường đi, tôi cứ phân vân mãi khi nghĩ về cái dự án có phần “không giống ai” này. Xưa, chưa có đường, người ta đi mãi rồi thành, y hệt như dải lông trên cổ con ngựa, cứ mọc dài ra, dài ra, đến một bao giờ đó thì tự xoã sang hai bên thành bờm. Gọi “phân mao cỏ rẽ” là thế. Thế còn nghĩa trang thì sao nhỉ? Nghĩa trang có trước để đưa người chết vào chôn, hay người chết chôn xuống đất, rồi quây quần lại mà thành nghĩa trang?… Có lẽ xa xưa, mở đầu là từ người chết, còn sau này, mở đầu là từ quy hoạch; mà cũng có thể là cả hai cùng một lúc… Chịu! Giờ vấn đề cần âu yếm chỉ là xem phương thức người ta bố trí, sắp xếp cho nó như vậy nào, chứ mấy ai lọ mọ mà đi kiếm hiểu xem cái nào có trước, cái nào có sau làm gì…
Bởi lẽ cái phương thức “người ta bố trí, sắp xếp cho nó như vậy nào” ấy, đôi lúc cũng là sự bộc lộ cái tâm, cái tình của “người ta” với chuyện này như vậy nào…
Đứng trên đỉnh đồi trung tâm của dự án, nhìn bao quát ra toàn thể công trình, Nguyễn Văn Đồng khoát tay: “Kia là cổng chính, còn gọi là Đại Môn, được làm theo hình tượng chữ A của từ An Lạc; con đường các bạn vừa đi qua là Đại lộ An Lạc, với 96 bức tượng Phật A Di Đà tiếp dẫn, tượng trưng cho 48 nguyện của Đức A Di Đà; đằng kia là điện Địa Tạng, địa chỉ thờ Địa Tạng Vương Bồ Tát; kia là Quan Âm cưỡi trên đầu rồng; rồi Đại Phật A Di Đà; rồi sân vườn La Hán… Đằng sau chỗ ta đang đứng là điện Quan Âm and tháp Báo Ân, các điểm nổi bật chính trong khuôn viên của dự án… Nghĩa trang công giáo ở đằng kia, rồi sẽ dựng thêm tượng Chúa giúp thế…”.
Nhìn theo cái khoát tay của Đồng, cảm thấy toàn bộ những công trình tâm linh vừa đc dựng lên ở đây, cái nào cũng bề thế, cái nào cũng hoành tráng và đã được sắp xếp ở các địa chỉ đầy dụng ý để tạo ra một khoảng không thu nhỏ dại của cõi Thiền… Mới hay không chỉ là chuyện có trước hay có sau, mà chính phương thức nhìn, phương thức nghĩ, phương thức làm; chính cái nâng niu, trân trọng, gọn gàng trong phương thức hành xử với người đã khuất mới là điều đáng nói… Dẫu là Thiên đàng hay sự An lạc thì cũng đâu phải bỗng dưng mà có tự trời…
– Vậy thì mộ đem đến đây sẽ chôn cất thế nào?
– Cát táng sẽ ở chỗ này, theo hình bậc thang. Ở đây chúng tôi có những quy mô mộ đơn, mộ đôi, cả quy mô nghĩa trang hộ gia đình, dòng họ… Còn hung táng sẽ ở đằng kia, theo hình Bát giác…
– Tại sao lại là hình Bát giác?…
– Quy hoạch khu hung táng theo hình Bát giác là để người ta có thể chọn lựa hướng đặt mộ theo các có nhu cầu khác nhau của mỗi hộ gia đình…
Thì ra là thế. Đâu phải chỉ là toà ngang dãy dọc, đâu phải chỉ là bề thế khang trang. Cũng đâu phải chỉ là huyền vi thanh tịnh, mà ngay cả đến cái sâu sắc and vi diệu của văn hoá phương Đông, là một hướng tọa lạc sao cho hợp thời hợp tuổi mà người ta cũng không quên tính đến… Dễ chơi là vậy, mà tỉ mỉ đến đột ngột cũng là vậy. Đột ngột không chỉ với riêng mình, mà có lẽ ở nhiều địa chỉ khác, tại các công trình, các nghĩa trang khác cũng vậy. Người ta sẽ dễ dàng quên mất đi điều đó nếu đem vào đây cái tư duy ban phát – chấp nhận, and phương thức hành xử theo lối xin – cho thường vẫn cảm thấy ở thế gian…
4. Hiên giờ, sau khi đã xem, đã kể, đã bàn về hai công trình “đã hết đùa đc” ở đất mỏ này, là cái An Lạc Viên bên dưới chân đèo Bụt, and vĩ thanh của nó – Công viên nghĩa trang An Lạc ở Hoành Bồ, thì mới là lúc mở đầu sang đến câu chuyện “về cái người đã có rất nhiều ý tưởng, đã sáng tạo, đã đầu tư một phương thức tâm huyết để tạo được các công trình độc đáo and ý nghĩa này”. Mười năm trước, với An Lạc Viên, chủ đầu tư là C.ty Cổ phần Phát triển công nghiệp Quảng Ninh, tên giao dịch Quốc tế là INDEVCO; còn hiện tại nó đã đc nâng lên thành C.ty Cổ phần Tập đoàn INDEVCO. Người có công trong việc gây dựng, phát triển, and hiện vẫn đang là người đứng đầu C.ty là Đỗ Thành Trung. Tên đầy đủ là thế, nhưng đã từ lâu người ta vẫn quen gọi tay giám đốc nhiều cá tính chính là “Trung con”, không chỉ trong đời thường mà cả trên mặt báo cũng tương tự trong những buổi họp hành có ảnh hưởng đến INDEVCO. Thoạt nghe hình như xấc, nghe riết rồi cũng quen…
“Trung con” quê mãi Ninh Bình, ra đất mỏ này khởi nghiệp từ hai bàn tay trắng. Đến giữa thập niên cuối của thế kỷ trước, khi ấy chừng đâu cũng đã trên bên dưới 30 tuổi, thì mở đầu mon men lập C.ty tổ chức khai thác, chế biến than. Cũng là mở đầu từ hòn than, nhưng đâu có đc khai thác, chế biến một phương thức mô hình theo đúng nghĩa của nó. Công ty của “Trung con” ngày ấy mới chỉ có khả năng and cũng chỉ cho phép khai thác lại từ những bãi thải, hay gom góp lại từ các con suối sau mưa, gọi là tận thu. Còn diễn đạt theo ý riêng nôm na của dân gian thì là đi “mót”… Bòn nhặt từng hòn, từng vốc, rồi xay, rồi trộn, rồi chế biến để thành những loại mặt hàng đem bán cho các cơ sở chế tạo mong muốn về loại chất đốt có nhiệt lượng thấp như thế. Đó chính là các lò vôi, lò gạch ngói bằng tay ở quê hương and những vùng ở kề bên, Ninh Bình, Nam Định, Thái Bình… Túc tắc đc một thời hạn, phát đặt ra thị trường China cũng cần loại than này, “Trung con” từ người đang thẳng trực tiếp khai thác, chế biến chuyển qua làm người chuyên thu gom than từ các cơ sở chế tạo nhỏ dại như mình để tiêu tốn. Tham gia vào vận động “xuất khẩu” than từ các ngày ấy, tuy chỉ ở mức độ “mèo nhỏ dại bắt chuột nhỏ dại”, song tích tiểu thành đại, góp gió thành bão, lại gặp thời gặp vận nên rồi cũng đến ngày “phất”…
Đất mỏ ngày ấy người người làm than, nhà nhà làm than, ngành ngành làm than. Làm rồi thì có thành có bại. “Phất” đc như “Trung con” khi đó không nhiều nhưng cũng không phải ít. Có điều “phất” theo thế thời thì đc chăng hay chớ, “phất” nhờ phát tài thì của thiên trả địa, “phất” bằng trí trá lọc lừa thì ác giả ác báo, “phất” do “ăn xổi ở thì” thì phù vân tan hợp… Cuối cùng chỉ có bằng mồ hôi and ý chí thì cái “phất” mới thực sự là ăn chắc mặc bền… Hiểu thế cho nên bao nhiêu tiền của kiếm đc sau đó đều tập trung đầu tư phát triển C.ty, thành lập nhà xưởng, rồi thuê đất mở cảng, rồi lắp đặt dây chuyền sàng tuyển, bốc rót than… Rồi nữa đến nhà lầu, xe hơi, đến vung vinh tiền bạc… Dĩ nhiên! Làm nhỏ dại thì ăn nhỏ dại, làm to phải ăn to, ấy là chuyện ai cũng hiểu… Thế nhưng thói đời ghen ăn tức ở, nghèo thì khinh nhưng giàu thì ghét. Hiểu, nhưng đâu dễ chấp nhận. Thế là gièm pha, thế là soi mói, đồn thổi, thế là bới móc, kiện tụng… Ầm ĩ, dai dẳng đến rát cả tai, đến chóng cả mặt, lùng nhùng lận đận chưa biết bao năm, thậm chí có những lúc tưởng chừng phải bỏ cuộc… Xưa, đòn của giang hồ, suy cho cùng cũng chỉ là để phân ngôi cao thấp. Đến thương trường, gian ác mấy rốt cục cũng bởi bạc tiền. Nhưng đến đòn của thói tị hiềm thì thật khó lường, khó né. Nó đôi lúc chẳng bởi điều gì cho ra tấm ra món mà vùi dập người ta đến mạt kiếp tàn đời… Cũng may là cái gã giám đốc này đi lên từ tay trắng, đã nếm đủ mùi hỉ nộ ái ố ở đời, chứ nếu không thì “xong” từ lâu rồi…
Người ta chỉ thực sự cảm phục and công nhận gã sau khi nhìn thấy hai công việc cũng “động trời” không kém gì việc đứng ra làm cái An Lạc Viên sau này. Việc thứ đặc biệt là dám nhận thầu làm lau chùi môi trường xung quanh cho tất cả đô thị Cẩm Phả and đô thị Hạ Long đâu như từ gần chục năm trước. Nghe thì dễ chơi thế, nhưng hoá ra lại hại não vô cùng, bởi lẽ vì mặc dù mang danh là một đô thị tour du lịch, một di sản thiên nhiên đình đám thế gới, nhưng suốt bao năm, chỉ trừ Quanh Vùng Bãi Cháy tọa lạc bên kia sông Cửa Lục vốn đc xem như trung tâm tour du lịch là tương đối sạch sẽ, còn lại phía bên này sông, kể cả tất cả Quanh Vùng Hòn Gai, Cẩm Phả and xa hơn nữa, các hàng cây, góc phố thường xuyên ngập chìm trong bụi đất, bụi than lầm lụi, một tình trạng điển hình của các đô thị công nghiệp già nua, cũ kỹ. Suốt bao năm, vấn đề lau chùi môi trường xung quanh do Nhà nước đảm nhiệm không khắc phục đc tình trạng tác hại này. Đến khi tiến hành chủ trương toàn cầu hoá vận động lau chùi môi trường xung quanh, những C.ty “đàn anh” trong tỉnh khi đc gợi ý đều ậm ừ cho qua chuyện rồi tìm phương thức lảng. Thế mà bỗng đâu cái C.ty cổ phần mang tên gọi là “Phát triển công nghiệp” chẳng có ảnh hưởng gì kia lại đứng ra nhận. Tưởng muốn chơi trội, ai dè làm thật. Sắm sửa xe cộ, trang loại thiết bị chuyên dụng, xây dựng xí nghiệp, cắt cử người mà làm, mà dọn, mà gom, mà rửa… Kỹ lưỡng, gọn gàng đến nỗi đường sá, cây xanh dần dà sạch bong, tươi tắn, rạng rỡ từ trong đến ngoài… Mở màn chỉ là giúp sức cho C.ty Lau chùi môi trường xung quanh của tỉnh, sau rồi cảm thấy làm ăn hiệu quả, tỉnh giao đảm nhiệm chính thức luôn.
Xem Ngay: Interpret Là Gì – Interpret Trong Tiếng Tiếng Việt
Vậy là từ khi có “Trung con” đứng ra lo liệu, người dân ở đô thị Hạ Long and đô thị Cẩm Phả từ bao đời giờ mới thực sự đc sống trong bầu không khí trong lành của một Di sản thiên nhiên thế gới, còn chỉ huy đô thị thì hồ hởi bình chọn đấy là bước ngoặt mang tính chuyển tiếp của thời buổi trong vấn đề lau chùi môi trường xung quanh, tạo tiền đề quan trọng để đưa Hạ Long biến thành “Đô thị công nghiệp không khói” đúng như trị giá thiết yếu của nó…
Sau vụ này, gồm cả người khắt khe nhất cũng mở đầu cảm thấy mên mến cái tay giám đốc có cái tên gọi mang chất hảo hớn giang hồ nhiều hơn là chất doanh nhân này…
Rồi đến việc thứ hai, cũng chẳng giống ai, là việc xử lý đám cháy cho vỉa than tại đồi 908 Quanh Vùng Đèo Nai. Chính là vỉa than phát hoả từ thời Pháp, and đã âm ỉ cháy như thế suốt hơn nửa thế kỷ cho đến lúc bấy giờ (cuối năm 2004). Bằng phương thức làm việc táo bạo đến lì lợm của tôi, một lần nữa “Trung con” lại để cho mọi người từ “tâm phục, khẩu phục” đến thiện cảm thực sự…
Số là cái mỏ than cháy dở dở dang dang ấy từ lâu vẫn luôn là nỗi bận tâm của nhiều dòng đời chỉ huy tỉnh Quảng Ninh. Tuy vậy, do trình độ khoa học kỹ thuật thời bấy giờ, cộng với các hạn chế khách quan về năng lực của đội ngũ cán bộ nghiệp vụ, nên việc bận tâm thì cứ bận tâm mà việc cháy thì vẫn cứ cháy; còn người dân thì đời này qua đời khác, cứ ngày ngày nhìn khói bụi vần vũ mà thành quen, mà thản nhiên chấp nhận “sống chung với… hoả” cho đến khi đã hết chịu đựng nổi nữa. Đó chính là vào cuối năm 2004, đầu xuân năm mới 2005, khi đám cháy từ sâu trong lòng đất đã lan dần lên tới sát bề mặt. Giữa ngày đông tháng giá mà hơi nóng từ trong lòng núi toả ra rừng rực một vùng, song song với khói bụi mịt mù, u ám. Sống cạnh một cái lò than khổng lồ như vậy, người khoẻ còn cảm thấy mệt, nói gì đến người già and trẻ nhỏ dại. Vậy cho nên đã có rất nhiều không ít người phải nhập viện cấp giúp vì hít phải khí thải từ đám cháy bốc ra… Chuyện đến tai Chính phủ. Đã hết đừng đc nữa. Thế là Chủ tịch tỉnh Quảng Ninh, khi ấy là ông Nguyễn Văn Quynh, vừa chân ướt chân ráo từ một huyện biên giới về, đã phải lập tức mở ngay một “Hội nghị Diên Hồng” để mời gọi nhân tài tìm phương thức xử lý…
Vô tư mà nói thì trước khi xảy ra event này, chỉ huy tỉnh cũng đã không chỉ một lần huy động tổng lực cả con người lẫn trang loại thiết bị để khắc phục sự cố xuyên thế kỷ này, trong đó đáng kể hơn cả là hai lần bộ đội công binh với đầy đủ binh hùng tướng mạnh, cùng các trang thiết bị vào loại hiện đại nhất thời bấy giờ, như máy đo độ sâu, máy khoan nhanh, máy bơm công suất to để bơm nước biển từ phương thức đó bốn, năm cây số vào chữa cháy… Vậy mà rồi cuối cùng cả hai lần, đội quân hùng hậu đc trang bị đến tận răng ấy đều phải âm thầm rút lui không kèn không trống để về “tiếp tục nghiên giúp…”. Còn lực lượng phòng cháy, chữa cháy của địa phương thì cũng đã năm lần bảy lượt ra quân, lần nào cũng cả trăm con người, cật lực xuyên suốt ngày lẫn đêm suốt hàng tháng trời, nhưng rồi đâu vẫn hoàn đấy. Không các thế, cái thứ cháy âm ỉ đó, sau mỗi lần khắc phục không thành lại càng đc thể bốc lớn hơn. Đêm đêm, lửa liếm xanh lè qua các khe nứt bên sườn núi trông xa như 1 Hoả diệm sơn treo lơ lửng, thon thót trên đầu hàng trăm hộ dân đang cắm dùi bên dưới đô thị…
Tại buổi “Hội nghị Diên Hồng” năm ấy, sau một hồi bàn ra tán vào đầy hào hứng, sôi sục, nhưng rồi cuối cùng vẫn lại là sự im lặng như bao lần trước… chỉ mãi đến phút chót, cái im lặng nặng nề ấy mới đc phá tan. Người ta cảm thấy, lại vẫn là “Trung con”, đứng lên thủng thẳng nhận làm…
Cho đến tận hiện tại, nhiều bạn từng xuất hiện tại cuộc họp ngày hôm ấy cũng phải thú nhận rằng: “Nhận thì nhận, nhưng quả là tin thì chưa hẳn đã tin. Có điều suy đi tính lại cũng chẳng còn phương thức nào khác, nên đành gây nên hắn thử sức…”.
Vậy là từ buổi ấy cho đến suốt nửa năm sau, cứ hằng đêm, người ta cảm thấy từng đoàn xe tải hạng nặng chở đầy lửa đỏ rực chạy rầm rập từ khu mỏ cháy ra tận ngoài bờ biển… Thì ra phương thức chữa cháy của “Trung con” vô cùng dễ chơi. Ấy là đem máy xúc xúc thẳng vào đám cháy, bốc nguyên cả đống than, xít đang rừng rực lửa lên xe đem ra đổ ngoài biển… Dễ chơi thế mà không mấy người nghĩ ra. Mà có nghĩ ra thì cũng chẳng mấy người dám xắn tay vào mà làm, chỉ trừ có hắn, “Trung con”…
Khi bãi đá cháy, than cháy từ mỏ đổ ra ngoài biển ấy đã rộng chừng gấp đôi cái sân bóng, ước đâu vài trăm héc ta, thì đám cháy ở mỏ rất được dập tắt trọn vẹn. Hết than rồi thì lấy gì mà cháy nữa. Cái lý của “Trung con” là thế. Về sau này, nhiều chuyên gia chữa cháy có hạng, tầm cỡ đất nước cũng phải công nhận rằng đấy là một phương thức làm sáng tạo, hiệu quả and triệt để, tuy hơi liều lĩnh; nhưng “… đã hết có phương thức nào tốt nhất hơn!…”. Không chỉ có thế, cái bãi thải mà hắn đổ ra ấy, ít lâu sau rất được san ủi phẳng phiu làm thành kho chứa than để đưa những cảng than trong nước vươn ra xa ngoài biển, tạo trường hợp cho những tàu and sà lan có tải trọng to vào ra thuận tiện, an toàn và tin cậy. Lợi đơn lợi kép chưa biết bao nhiêu mà kể…
* * *
Ở đời, hoạn lộ mỗi người mỗi nẻo, phúc phận mỗi người mỗi khác. Với người này thì nghề chọn người, với người khác thì ngược lại. Song cứ thử nhìn lại toàn bộ các gì đã qua, đặc biệt là các điểm nổi bật to trong cuộc đời, trong sự nghiệp, chợt nghĩ có vẻ cái gã “Trung con” chính là kẻ vốn sinh ra để đi trên các con đường hẹp. Thì đấy, toàn bộ các gì mà người ta quay lưng lại thì rồi cuối cùng cũng lại đến tay hắn. Hết làm người bạn hữu thiện với môi trường xung quanh lại đến làm người hùng giúp hoả. Rồi nữa, sau vụ chữa cháy thành công, trong khi INDEVCO tưng bừng đáng nhớ mười năm xây dựng (1996-2006) and đón nhận Huân chương Lao Động hạng Ba do Nhà nước trao tặng, thì “Trung con” đã lại mở đầu quay quồng với dự án An Lạc Viên như đã nói ở trên cao… Toàn là các việc “khó nhằn” như vậy, nói là đường hẹp chẳng đúng cách hay sao. Thế nhưng hẹp thì hẹp, cứ mạnh dạn, cứ quyết đoán mà đi thì đường hẹp mấy rồi cũng ắt sẽ thành đường to, y hệt như cái chòm lông trên cổ con ngựa, cứ âm thầm mọc, âm thầm tách ra để một ngày kia chợt xoã thành bờm. Điều ấy sẽ mãi là quy luật, sẽ mãi là chân lý, bởi lẽ nó đó là cuộc sống.
Mà cuộc sống thì luôn có các vĩ thanh…
Vĩ thanh của An Lạc Viên là công viên An Lạc. Trên 630ha diện tích cho một công trình như thế tưởng đã là to, nhưng theo tin mới nhất thì ngay trong tháng ba năm 2015 vừa rồi, INDEVCO lại vừa nhận tiếp quyết định của tỉnh giao làm chủ đầu tư dự án thành lập công trình xử lý rác thải liên hoàn theo công nghệ sinh học với tổng diện tích hơn 900ha. Có thể hiểu dự án này đó là vĩ thanh của vận động lau chùi môi trường xung quanh mà INDEVCO đã tự nguyện đảm đương and đảm đương một phương thức hiệu quả suốt bao năm qua. Dĩ nhiên việc một C.ty liên tiếp nhận đc các dự án có mô hình áp dụng đất to như thế không cần là không có các ì xèo, câu hỏi. Người ta bảo đất Quảng Ninh này đào đâu lên mà chẳng có than. Quản trị dự án hàng trăm héc ta như thế, có lẽ rằng “Trung con” đã nắm trong tay hàng trăm ngàn tấn than bên dưới lòng đất… Nghe các chuyện đó mà cảm thấy buồn, cảm thấy cám cảnh cho sự đời nhỏ dại nhen, xoi mói… Người tâm sáng thì luôn nhìn đời bằng con mắt vị tha, độ lượng, đồng cảm; nhưng người hà tiện lại thường hay cay nghiệt, hẹp hòi. Vĩ thanh của cuộc sống nhiều khi cũng vẫn còn đó các âm lượng lạc lõng như vậy…
Nhưng cũng chẳng sao.
5. Quay về câu chuyện về Công viên An Lạc. Sau khi nghe Đồng giải thích về ý nghĩa của quy hoạch Bát giác cho khu hung táng, dường như có điều gì đó thật suy tư chợt ùa vào trong lòng mỗi người, nên toàn bộ đều im lặng theo đuổi các suy nghĩ riêng của tôi. Mãi đến lúc ngồi trên xe đi về, qua Đại lộ An Lạc, bỗng có người lên tiếng, nửa như với nhà đầu tư, nửa như với chính mình:
“- Chẳng biết ai mới là người trước tiên về an nghỉ ở đây nhỉ?…”.
Xem Ngay: Cic Là Gì – Cic Chuyển động Như Thế Nào
Một lần nữa, câu vấn đáp của Đồng lại làm chúng tôi như giật mình nhìn lại cõi người:
– Có năm người rồi anh ạ. Đó chính là năm người tự nguyện hiến thân cho y học. Sau khi hoàn thành việc làm, thân xác họ chẳng còn lành lặn, tên tuổi họ cũng chẳng còn ai nhớ nữa, người ta cũng chẳng biết đưa họ đi đâu, về đâu… Chúng tôi dành chỗ này, ngay trung tâm, để đưa họ về, để đền đáp lại các đóng góp thầm lặng của họ. Đấy sẽ là các chủ nhân trước tiên của nghĩa trang này ngay trong ngày khánh thành…
Nghe Đồng nói mà nước mắt như muốn ứa ra. Đúng là trong cuộc đời này các bạn còn nhiều điều vô tình quá. Vô tình với cuộc sống, vô tình với con người, vô tình cả với các điều nhân ái, cao cả… Cũng may mà đã có rất nhiều người nghĩ cứu ta điều đó, để các bạn vơi bớt đi nỗi ân hận, day dứt; để một bao giờ đó các bạn chợt nhận biết là mình đã vô tình…
Tiếng của Đồng tuy rất nhẹ, song giữa khoảng không khoáng đạt của sự thanh tịnh and an lạc này, nó bỗng cũng trở thành da diết, thăm thẳm, y hệt như cái triết lý trong câu nói mà anh vừa nói đang ngân lên trong lòng. Một triết lý ẩn sâu sau các công việc trân trọng mà các người hiên giờ đã nâng niu dành dụm cho hôm qua and mai sau.
Thể Loại: Giải bày Kiến Thức Cộng Đồng