Mô hình 5 lực lượng cạnh tranh Porter (Porter’s Five Forces) là mô hình phân tích 5 yếu tố cạnh tranh trong một ngành, nhằm xác định các điểm mạnh và điểm yếu của ngành, từ đó có thể giúp công ty đưa ra chiến lược kinh doanh đúng đắn. Lý thuyết này được phát minh bởi giảng viên Đại học Havard, Giáo sư Michael Porter.
Mô hình Porter là một mô hình phân tích ngành, giúp giải thích sự khác nhau trong tỷ suất sinh lời giữa các ngành khác nhau. Mô hình này hiện nay được sử dụng rộng rãi bởi các nhà phân tích để phân tích cấu trúc của một ngành, cũng như được các nhà lãnh đạo sử dụng để đưa ra chiến lược kinh doanh mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho doanh nghiệp.
Hãy cùng đi vào phân tích 5 nhân tố ảnh hưởng đến sự cạnh tranh trong ngành.
Cạnh tranh của các doanh nghiệp cùng ngành trong mô hình 5 lực lượng cạnh tranh Porter
Lực lượng đầu tiên trong số năm lực lượng chính là sự cạnh tranh của các doanh nghiệp trong cùng một ngành. Số lượng đối thủ cạnh tranh càng lớn, cùng với số lượng sản phẩm và dịch vụ trong ngành càng tương đồng, sức mạnh của một công ty (khả năng đưa ra giá bán cao) càng giảm đi. Trong một môi trường như vậy, công ty có giá bán sản phẩm rẻ sẽ chiếm lĩnh được thị phần lớn, và các nhà cung cấp cũng sẽ ưa thích các công ty có nhiều thị phần như vậy. Ngược lại, khi sự cạnh tranh trong ngành thấp, một công ty có thị phần lớn có thể có nhiều sức mạnh để tăng giá bán sản phẩm cũng như đàm phán với các nhà cung cấp để giảm giá vốn hàng bán, nhằm cải thiện doanh thu và lợi nhuận.
Tiềm năng từ các đối thủ mới gia nhập ngành
Sức mạnh của một công ty cũng bị ảnh hưởng bởi lực lượng của những người mới tham gia vào thị trường của nó. Càng tốn ít thời gian và tiền bạc cho một đối thủ cạnh tranh tham gia vào thị trường của công ty và là một đối thủ cạnh tranh hiệu quả, vị trí của một công ty được thành lập càng có thể bị suy yếu đáng kể. Một ngành công nghiệp có rào cản gia nhập mạnh mẽ là lý tưởng cho các công ty hiện tại trong ngành đó vì công ty sẽ có thể tính giá cao hơn và đàm phán các điều khoản tốt hơn.
Sức mạnh của nhà cung cấp
Yếu tố tiếp theo trong mô hình 5 lực lượng cạnh tranh đó là sức mạnh đàm phán về giá của các nhà cung cấp. Điều này liên quan đến số lượng nhà cung cấp, sự tương đồng của các nguyên vật liệu đầu vào và chi phí công ty cần để thay đổi một nhà cung cấp khác. Càng ít nhà cung cấp trong một ngành, công ty sẽ càng phụ thuộc vào một nhà cung cấp, khiến họ có nhiều sức mạnh hơn để tăng chi phí đầu vào hoặc có nhiều lợi thế khác, điều này sẽ khiến biên lợi nhuận của công ty giảm sút. Mặt khác, khi có nhiều nhà cung cấp hoạt động, hoặc chi phí chuyển đổi thấp giữa các nhà cung cấp, công ty có thể giảm chi phí đầu vào và tăng biên lợi nhuận.
Sức mạnh của khách hàng
Sức mạnh mặc cả của khách hàng cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến một ngành. Số lượng công ty trong thị trường, số lượng khách hàng, tầm ảnh hưởng của khách cũng như chi phí mà công ty cần để tìm khách hàng mới hoặc thâm nhập thị trường mới là các yếu tố tác động lên điều này. Nếu số lượng khách hàng càng nhỏ và lượng đơn hàng của mỗi khách càng lớn, họ sẽ có nhiều sức mạnh hơn để mặc cả, giảm giá bán của công ty và giảm lợi nhuận. Ngược lại, nếu một sản phẩm là nhu cầu của nhiều khách hàng nhỏ, công ty có thể dễ dàng tăng giá thành.
Mối đe dọa của sản phẩm thay thế
Một mặt hàng được gọi là thay thế nếu như hàng hóa đó có chức năng tương đương với loại hàng hóa mà ta đang xét, có thể đáp ứng nhu cầu đối với khách hàng tương tự như hàng hóa được thay thế (chẳng hạn như thịt lợn và thịt gà). Nếu một sản phẩm tồn tại nhiều sản phẩm thay thế tốt, khách hàng sẽ có nhiều lựa chọn sản phẩm để đáp ứng nhu cầu, do đó doanh nghiệp không thể để giá bán cao, và sức mạnh của doanh nghiệp trong ngành sẽ bị giảm đi. Ngược lại, nếu một mặt hàng có ít các sản phẩm có thể thay thế được hoàn toàn, sức mạnh của các doanh nghiệp sẽ tăng lên và họ có thể đưa ra giá bán cao nhằm tăng lợi nhuận.
Ví dụ dưới đây minh họa việc áp dụng mô hình Porter cho phân tích ngành xi măng, được trích từ báo cáo ngành xi măng của FPTS.
Việc phân tích các lực lượng cạnh tranh giúp bạn hình dung được bức tranh tổng thể của ngành, đồng thời nhìn ra các cơ hội phát triển trong từng phân khúc để lựa chọn doanh nghiệp đầu tư phù hợp. Phân tích ngành là một học phần rất thú vị và cần thiết trong khuôn khổ khóa học Stock Trading A to Z của chúng tôi.
Happy Trading !